{게시판이름} 상세보기 - 제목, 연구진/발행처, 발행인, 보고서번호, 조회수, 내용, 첨부파일 정보 제공
[충북학교양총서-08] 조선의 구황식물 새글핫이슈
연구진/발행처 : 충북학연구소 발행일 : 2020.12. 보고서번호 : 충북학교양총서-08 조회수 : 3,004
◎ 조선의 구황식물(현대역) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
 회고(會告) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
 서언(緖言) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
 주의사항(要項) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
 각론(各論) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1. 양치류(羊齒類) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
(1) 고사리 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
(2) 고비 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2. 목적류(木賊類) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
(3) 뱀밥 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
3. 공손수과(公孫樹科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
(4) 은행나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
4. 송백과(松柏科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
(5) 솔 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
(6) 잣나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
5. 안자채과(眼子菜科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
(7) 말즘 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
6. 화본과(禾本科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
(8) 피 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
(9) 피 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
(10) 베 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
(11) 조 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
7. 사초과(莎草科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
(12) 울미 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
8. 백합과(百合科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
(13) 달네 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
(14) 백합 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
(15) 백합 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
(16) 백합 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
(17) 백합 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
(18) 얼네지 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
(19) 무릇 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
(20) 텬문동 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30
(21) 둥굴네 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31
(22) 밀 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
9. 서여과(薯蕷科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
(23) 마 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
10. 호도과(胡桃科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34
(24) 가래나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34
11. 화목과(樺木科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
(25) 가얌나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
12. 각두과(殼斗科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
(26) 참나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
(27) 굴밤나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39
(28) 떡갈나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39
(29) 떡갈나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39
(30) 떡갈나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39
(31) 밤나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
13. 느릅나무과(楡科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
(32) 느름나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
(33) 스무나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
14. 요과(蓼科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
(34) 쉬영 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
(35) 쉬영 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
15. 여과(藜科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48
(36) 능쟁이 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48
(37) 나문졔 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
16. 현과(莧科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50
(38) 비름 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50
17. 마치현과(馬齒莧科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
(39) 비름나물 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
18. 석죽과(石竹科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
(40) 베룩나물 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
(41) 물네나물 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53
(42) 벼록이지리 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53
19. 목통과(木通科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
(43) 어름덩굴 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
20. 십자화과(十字花科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56
(44) 말냉이 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56
(45) 황새냉이 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
(46) 냉이 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
(47) 꽃다지 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
21. 호이초과(虎耳草科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
(48) 오이순 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
22. 이과(梨科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
(49) 산사나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
23. 장미과(薔薇果) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
(50) 외풀 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
24. 콩과(荳科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63
(51) 칙 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63
25. 동과(棟科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
(52) 참축나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
26. 대재과(大戟科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
(53) 굴싸리 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
27. 포도과(葡萄科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67
(54) 머루 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67
28. 미후도과(獼猴桃科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
(55) 다래나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
29. 근채과(菫菜科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
(56) 알꽃 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
(57) 즘방나물 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
30. 오가과(五加科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
(58) 두릅나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
(59) 엄나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
31. 산형과(繖形科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72
(60) 메나리 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72
32. 석남과(石南科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
(61) 을측 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
(62) 졀측 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
33. 시수과(柿樹科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
(63) 고욤나무 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
34. 선화과(旋花科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
(64) 메 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
35. 마편초과(馬鞭草科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
(65) 누르데 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
36. 진형과(唇形科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
(66) 가지나물 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
(67) 쐭싸리 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
37. 차전과(車前科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
(68) 길겅이 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
38. 천초과(茜草科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
(69) 솔나물 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
39. 인동과(忍冬科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82
(70) 자반나물 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82
40. 패장과(敗醬科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
(71) 뚝갈 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
41. 길경과(桔梗科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84
(72) 도라지 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84
(73) 찬대 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86
(74) 모시듸 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87
(75) 더덕 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88
(76) 더덕 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88
(77) 더덕 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88
42. 국과(菊科) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89
(78) 쑥 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89
(79) 제비쑥 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
(80) 취 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
(81) 금불초 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
(82) 맷다리나물 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
(83) 수리취 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
(84) 수리취 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
(85) 수리취 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
(86) 삼주 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
(87) 톱풀 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
(88) 우산나물 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
(89) 장작개비나물 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97
(90) 조뱅이 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97
(91) 떡제 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98
(92) 독계비나물 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
(93) 지치광이 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
(94) 진돈출 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100
(95) 도꼬마리 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
(96) 맴돌네 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102
(97) 쌈배 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103
(98) 씸바구 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
(99) 께묵 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105
(100) 삿바울 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106

 주요 구황식물 일람(主要 救荒植物 一覽) . . . . . .107
 월동식물(越冬植物)로서 그 뿌리를 먹을 수 있는 것들 . .108
 선정된 것 이외에 유용한 구황식물(選外有用救荒植物) .109
 조선의 구황식물(원문) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111